موسیقی در فرهنگ و تمدن اسلامی تا پایان عصر اول عباسی

موسیقی یکی از جلوه های هنری جوامع و ملل از آغاز تا کنون و بعنوان یک بلاغت موثر روحی، دارای پستی و بلندی ها و احساسات عالی و نماینده روح ملتها بوده است. خاستگاه و منشأ پیدایی آن، متن جامعه و بر اساس نیازهای اجتماعی بوده که نسبت به نوع تحولات و تغییرات اجتماعی، شکل و محتوای آن نیز از گذشته تا امروز دچار تحول شده است. جزیره العرب در میان سرزمینهای عرب، پیش از آغاز اسلام، به جز شعر که در حدود یک قرن قبل از اسلام در آن سرزمین اهمیت یافته بود، از موسیقی بهره چندانی نداشت؛ پس از سقوط ساسانیان و گسترش اسلام، موسیقی در وهله اول برای تلاوت قرآن و اذان مورد استفاده قرار گرفت؛ اساس موسیقی بعد از اسلام همچون علوم در تمدن اسلامی به دست ایرانیان و دیگر ملل گسترش یافت و اگر آثار هنری ایران و ملل دیگر نبود، موسیقی شرقی امروزه در سرزمین های عربی گسترش نمی یافت. خلفای اموی به رسم امپراتوران روم و ایران، درباری ترتیب داده بودند؛ بتدریج موسیقی به دربار آنها راه یافته و به انتشار و رواج موسیقی همّت گماشتند در حالی که در دوران اولیه اسلامی بویژه در عصر خلفای راشدین، موسیقی به دلیل فتوحات و تعصبات دینی و اسلامی، آنچنان قابل ملاحظه نبود. عصر اول عباسی به دوران طلایی و درخشندگی موسیقی مسلمانان منجر شد و موسیقی این دوره، رشد و نمو خود را تا آخرین قله های ترقی پیمود و به بالاترین نقطه اوج خود رسید تا جایی که موسیقی دانان این دوره به دلیل آشنایی با کوک ها و سازهای ایرانی و دیگر ملل، یکه تاز دنیای موسیقی اسلامی شدند. این پژوهش بر آن است که اوضاع موسیقی قبل از اسلام در میان اعراب، تأثیر ایران باستان و دیگر ملل بر موسیقی مسلمانان، علل سکوت موسیقی در دوره خلفای راشدین و دلایل ترقی موسیقی در دوره امویان و نیز به علت شکوفایی موسیقی در عصر اول عباسی بپردازد.